POSTPOSITION
Mizo ṭawngah hian mahni-a thumal ding hrang ve si; amaherawhchu, mahni-a awmze kimchang nei pha lo leh mahni-a subject emaw, object emaw pawh ni ve thei lo, noun leh pronoun leh gerund hnunga rawn chetla chawt ṭhin, an kawppui noun leh pronoun leh gerund nena lâk hran theih loha inlaichìn nghet tlat ṭhin thumal an awm a. Chutianga noun emaw, pronoun emaw, gerund emaw zui tlattu chu 'postposition' tih an ni a, Postposition chuan an kawppui noun leh pronoun leh gerund chu verb leh thu dang nena an inkungkaihna lai a rawn târ lang ṭhin a ni.
(1) POSTPOSITIONAL NOUN
Mahni-a thumal hran, noun nihna nei ve ngei si; amaherawhchu, mahni-a subject emaw, object emaw ni pha ve si lo, suffix 'Ah' leh 'A' behtir pawha mahni-a adverb of place ni pha lo, noun nihna nei ve chung si-a postposition hna thawk ṭhin thumal hi 'postpositional noun' chu an ni. Postpositional noun reng reng chu an kawppui noun emaw, pronoun emaw nen khan lâk hran theih loh khawpa inlaichìn nghet tlat an ni. Chûngte chu:
bul hnuai chhak thlang
piah hnung hma chhûng
sîr kam kiang
zâr chung lam kâr
zîng lak tàwp âi
chhehvêl vêl
Entirna:
(a) Bul hi a hnim lutuk. (subject)
Bul kan sam fai. (object)
(aw) Sikul bul hi a hnim lutuk. (subject)
Sikul bul kan sam fai. (object)
Entirna kan tar lana, "Bul hi a hnim lutuk," ti-a kan sawi hian, 'Bul' tih ringawt hi amahin subject a ni pha lo a, "Bul hi kan sam fai," ti-a kan sawi hian 'Bul' hi amahin object ni turin a kimchang pha lo leh bawk a ni. Chuvangin, noun a rawn zuinaah, "Sikul bul hi a hnim lutuk," tiin emaw, "Sikul bul kan sam fai," ti emaw kan sawi hian, heta 'Bul' hian a kawppui noun thumal 'Sikul' leh verb inkungkaihna lai hi rawn târ langin, thu dang nen a inlaichìntir a. Tichuan, a kawppui noun nen hian noun phrase niin, kan sentence-ah hian subject emaw, object emaw an ni dun thei ta a ni.
Hetianga noun emaw, pronoun emaw tel lova mahni-a subject emaw, object emaw ni tura awmze kimchang nei pha lo, noun emaw, pronoun emaw rawn zui chawt ṭhintu, an kawppui noun emaw, pronoun emaw nena lâk hran theih loha inlaichìn nghet tlat thumal, noun ni ve chung si-a postposition hna thawk hi 'postpositional noun' chu a ni. Hêng postpositional noun-ah hian suffix 'Ah' leh 'A' behtirin, "Sikul bulah naupang an infiam," ti te'n leh, "Sikul bula theihai kha kan lo," ti tein suffix behna postpositional noun leh kawppui noun emaw, pronoun emaw hi 'adverb of place'-ah kan siam ṭhin ni.
Hêng 'ar tui, sazu kua, thing zâr,...adt' tih-a 'Tui, Kua, Zâr' tih ang chite hi anmahnia subject leh object atana mal din zo lo thumal, anmahni ti fiah kimchangtu (complet noun) mamawh ve tho ni mah sela, postpositional noun kan tar lante nen an danglamna chu hêng noun thumalte chuan a kawppui noun nen hian lâk hran theih vek an ni. 'Ar' leh 'Tui' hi lâk hran theih niin, 'Sazu' leh a 'Kua' hi lâk hran theih ni a, 'Thing' leh a 'Zâr' hi lâk hran daih theih a ni bawk. Chuvangin, hêng hi chu complete noun mamawh ve tho noun ni mah sela, postposition nih phung an neih ve loh avangin 'postpositional noun' an ni ve lo a. Postpositional noun reng reng chu an kawppui noun emaw, pronoun emaw nen khan lâk hran theih loh khawpa inkungkaih nghet tlat an ni ṭhin a ni.
Entirna:
(a) Khum hnuai ka phiat fai.
¯¯¯¯¯
(aw) Sikul chhak a min vak mai.
¯¯¯¯¯¯
(b) Kawng thlang hi a awih mang e.
¯¯¯¯¯¯
(ch) Kan piah deuh-ah sawn tui a awm.
¯¯¯¯
(d) Mi hnung zui tâwk lek ka ni.
¯¯¯¯¯¯
(e) Hall chhûng khatin kan kal khâwm.
¯¯¯¯¯¯¯
(f) Kawng sîr hi sam fai a ngai.
¯¯¯
(g) Mahni hma chauh hi sial loh tur.
¯¯¯¯¯
(ng) Lui kam nuam deuha awm ka châk.
¯¯¯¯
(h) Kan kiang lo chu nuam tihna a nei lo.
¯¯¯¯¯
(i) I hnen thlen ka nghâkhlel tawh.
¯¯¯¯¯
(j) Anni lak aṭang hian ka inthiar fihlim.
¯¯¯
(k) In zîng aṭang khan pakhat lo kal teh u.
¯¯¯¯
(l) Sawrkâr zâr hi kan zo teh asin.
¯¯¯
(m) Rama chu a chung a la pik khawp
ang. ¯¯¯¯¯¯
( n ) Dawhkan chung hi han hru fai teh.
¯¯¯¯¯¯
(o) Kan khaw lam kan pan dawn.
¯¯¯¯
(p) Zîng kâr hi ka hun neih ve chhun ni.
¯¯¯
(r) Kum tâwp kan lo hnaih ve ta.
¯¯¯¯¯
(s) Dinga ai chu Liana'n lo va awh mai
¯¯ rawh se.
(t) Kan khaw chhehvêl hi thing hmun vek
a ni. ¯¯¯¯¯¯¯¯¯
(ṭ) Kan in vêl hi then fai a ngai a nih hi.
¯¯¯
Entirna kan tar lana 'Hnuai, Chhak, Thlang, Piah, Hnung, Chhûng, Sîr, Hma, Kam, Kiang, Hnen, Zîng, Zâr, Chung, Lam, Kâr, Tâwp, Ai, Chhehvêl, Vêl' tihte hi 'postpositional noun' an ni vek a. Hêng postpositional noun-ah hian suffix 'Ah' leh 'A' hi behtirin, 'Hnuaiah, Chhakah, Thlangah, Hnenah...adt.' tiin leh, 'Kianga, Hnena, Zînga, Chunga...adt.' ti tein an kawppui noun emaw, pronoun emaw nen hian 'adverb of place'-ah kan siam ṭhin a ni.
(2) POSTPOSITION
Hei pawh hi mahni-a thumal ding hrang ni ve ngei si; amaherawhchu, noun emaw, pronoun emaw, gerund emaw hnunga phusa chawt ṭhin, an kawppui noun emaw, pronoun emaw, gerund emaw chu verb nena an inkungkaihna lai rawn târ langtu bawk a ni ve leh a. Chûngte chu:
atan tan ata ṭang
aṭang vang chhan zâwng
Entirna:
(a) YMA President atan an thlang.
¯¯¯¯
(aw) Lal tan thil pêk kan rawn keng.
¯¯¯
(b) Heta ṭang hian kan in chu a hla lo.
¯¯¯¯
(ch) Nizan aṭang khan ruah a la sur reng.
¯¯¯¯¯
(d) Buaina chhuak hi nangmah vang
a ni. ¯¯¯¯¯
(e) Mihringte hi dam chhan nei ṭheuh
kan ni. ¯¯¯¯¯¯
(f) I thil ngainat zâwng mi han hrilh teh.
¯¯¯¯¯¯
Hetiang hian, postposition hrang hrangte hian noun leh pronoun leh gerund-te hi zuiin an kawp ṭhin a. An kawppui noun emaw, pronoun emaw, gerund emaw kha sentence-a verb nen an inkungkaihna lai târ langin, thu dangte nen pawh a inlaichìntir ta ṭhin a. Postposition-te hi anmahni mize milin leh, an kawppui thumal azir zelin an awmzia leh an hna thawh pawh a inang lo ṭhin a ni.
(3) POSTPOSITIONAL PHRASE
Postposition hi postposition bawkin a rawn zui ve thei a. Chutianga postposition pakhat aia tam inkawp chu 'postpositional phrase' tih a ni.
Entirna:
(a) Ka lak aṭang hian tlan bo tum suh.
¯¯¯¯¯¯¯¯
(aw) Awfis bul vêl hi sam fai a ngai.
¯¯¯¯¯¯
(b) Pathian âng chhung hi himna hmun ni.
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
(ch) An zîng ata kha rawn inhnûk dâwk
¯¯¯¯¯¯¯ rawh.
(d) Sikul hma lam hi then fai a ngai a nih
hi. ¯¯¯¯¯¯¯¯
Entirna pakhatnaah hian, postposition 'Lak' hi postposition bawk 'Aṭang' hian rawn zuiin, postposition pahnih inkawp 'Lak ṭang' tih hi postposition phrase a ni ta a ni. Chutiang bawkin, entirna sentence dangah pawh hian postposition pahnih inkawp, 'Bul vêl, Zîng ata, Âng chhûng, Hma lam' tihte hi 'postpositional phrase' an ni leh ta bawk a ni.
CHHINCHHIAH ZUI ATAN
(1) Postposition chu mahni-a thumal ding hrang; amaherawhchu, mahni-a awmze kimchang nei pha si lo, mahni-a subject emaw, object emaw pawh luah zo lo, suffix 'Ah' leh 'A' behtira mahni-a adverb of place pawh ni pha lo, noun emaw, pronoun emaw, gerund emaw zui chawt ṭhintu, an kawppui noun emaw, pronoun emaw, gerund emaw kha verb nena an inkungkaihna lai rawn tar lang ṭhintu hi a ni. Postposition chu an kawppui noun emaw, pronoun emaw, gerund emaw nen khan lâk hran theih loh khawpa inkungkaih nghet an ni ṭhin a; an kawppui noun emaw, pronoun emaw, gerund nen emaw khan 'noun phrase' an ni ṭhin a ni.
(2) 'Sikul kawt,...' tih ang chi-a 'Kawt' tih ang te hi chu mahni pawha subject leh object luah thei noun thumal an nih bâkah, suffix 'Ah' leh 'A' behtirin anmahni ngau ngau pawh hian adverb of place atana hman theih an nih avangin, hetiang thumalho hi chu postposition an ni ve lo a. Chutiang bawkin, 'Sava tui, Thing zâr, Saphu kua...adt.' tih ang chi-a 'Tui, Zâr, Kua' tih ang chite pawh hi complete noun mamawh thumal ve tho ni mah sela, an kawppui noun nen hian an inkungkaihna lâk hran theih an nih avangin postposition nih phung an nei ve lo bawk a ni.
Mizo ṭawng hian amaha grammar kal phung hran hlak a neih avang hian, sentence structure leh word order lamah pawh a anpui ni lo, Sâp ṭawnga 'preposition' leh Mizo ṭawnga 'postposition' hi inmiltir tum chi a ni lo a. Sâp ṭawnga 'preposition' leh Mizo ṭawnga 'postposition' hi an ziarâng leh kal phung a inang lo a; chuvangin, ṭawng dang kal phung aṭanga kan khàr chhàwn ni lo, ama ze mil ngei 'postposition' hi Mizo ṭawng hian amahin a nei hrang fel thlap a ni tih hi hriat reng a pawimawh a ni.
Thu lâkna: Pu PC. Thangzîkpuia ziah 'MIZO
ṬAWNG GRAMMAR' tih bû-a mi
Tha hle mai
ReplyDelete